«Աշխարհը չի կարող այդքան քիչ կին ունենալ իշխանության մեջ». զեկույց

Կանանց ներկայացվածությունը քաղաքական որոշումների կայացման գործընթաց- ում տարեցտարի ավելանում է,  բայց դանդաղ տեմպերով, փաստում են օրերս  հրապարակված Միջխորհրդարանական միության (IPU) և ՄԱԿ Կանայք-ի համատեղ  զեկույցի տվյալները, որոնք ավանդաբար ներկայացվում են  «Կանայք քաղաքականության մեջ»  քարտեզի  ձևով:  Զեկույցի հեղինակները նշում են, որ Պեկինի գործողությունների ծրագրի ընդունումից 25 տարի անց, աշխարհը չի կարող իրեն թույլ տալ կանանց այդչափ ցածր ներկայացվածություն իշխանության մեջ:  

Ընդամենը 20 կին երկրների կառավարման ղեկին

Ըստ զեկույցի 2020 թվականի հունվարի 1-ի դրությամբ աշխարհի երկրների միայն տաս տոկոսն է կին  ղեկավարում:  Այսօր  միայն  քսան երկրներ ունեն պետությունների և կառավարության կին ղեկավարներ, ընդ որում  պետությունների ղեկավարների 6,6 %-ն են  կանայք  (152-ից 10-ը) և կառավարությունների ղեկավարների 6.2%-ը (193-ից 12-ը), այդ թվում  երկու երկրներում  (Բոլիվիա և Շվեյցարիա) պետության և կառավարության ղեկավարը նույնն է: 

Զեկույցի հեղինակները նշում են, որ այնուամենայնիվ որոշակի աճն ակնհայտ է, քանի որ միայն ութ կին առաջնորդներ էին իշխանության մեջ 2005 թվականին, երբ Միջխորհրդարանական միությունն առաջին անգամ հրապարակեց իր «Կանայք քաղաքականության մեջ» քարտեզը:

Կանանց կողմից կառավարվում են հիմնականում եվրոպական երկրները։ Դրանք, մասնավորապես, հյուսիսային Եվրոպայի երկրներ են՝ Դանիա, Իսլանդիա, Նորվեգիա և Ֆինլանդիա:

Արևմտյան կիսագնդում ընդամենը 3 նման պետություն կա՝ Բարբադոս, Բոլիվիա և Տրինիդադ և Տոբագո, Ասիայի տարածքում ևս կանանց կողմից ղեկավարվող պետությունները 3-ն են՝ Բանգլադեշը, Նեպալը և Սինգապուրը։ Աֆրիկյան երկրներից միայն  Եթովպիան ունի կին ղեկավար, իսկ  Խաղաղ օվկիանոսի հարակից տարածքում՝ Նոր Զելանդիան:

14 երկրների կառավարությունների կազմում կանայք 50 % և ավելի են…

Զեկույցի հեղինակները  «հուսադրող միտում» են համարում կանանց թվի աճը նախարարական պաշտոններում:

• 16 երկրներում կանանց է բաժին հասնում նախարարական պորտֆելների 40- 50%-ը:
• 14 երկրների կառավարությունների կազմում կանանց մասնաբաժինը 50% և ավելի է:
• Աշխարհի 2 երկրներում` Իսպանիայում և Ֆինլանդիայում, կին նախարարները կազմում են կառավարության անդամների ավելի քան 60%-ը: Կանայք գերակշռում են նաև Նիկարագուայում (58,8%), Կոլումբիայում (57.9%), Ավստրիայում (57.1%), Պերուում (55%), Շվեդիայում (54,5%), Ռուանդայում (53.6%), Ալբանիայում (53,3%) և Ֆրանսիայում (52.9%):

Միջին ցուցանիշը գլոբալ մասշտաբով, այդքան Էլ բարձր չէ՝ ընդամենը 21,3% (4003 նախարարական պաշտոնից 851), ինչը 7,1 %-ային կետով բարձր է 2005-ի համեմատ, երբ նախարարների միայն 14,2%-ն էին  կանայք:

Կանայք կառավարություններում հիմնականում այնպիսի հարցերի հետ կապված պաշտոններ են զբաղեցնում, որոնք վերաբերում են ընտանիքին, երեխաներին, տարեցներին ու հաշմանդամություն ունեցող մարդկանց, սոցիալական քաղաքականությանը, գենդերային հավասարությանը, մասնագիտական ուսուցմանը, բնապահպանությանն ու Էներգետիկային:

190 երկրից, որոնց վերաբերյալ կան վիճակագրական տվյալներ, միայն 25-ում են կանայք ղեկավարում ֆինանսների նախարարությունները եւ միայն 22-ում՝ պաշտպանության նախարարությունները:

Աշխարհում մնացել Է ընդամենը ինը պետություն, որտեղ ընդհանրապես չկան կին-նախարարներ: Դրանք են՝ Բրունեյ-Դարուսալամը, Վանուատուն, Վիետնամը, Կիրիբատին, Պապուա-Նոր Գվինեան, Սաուդյան Արաբիան, Սենթ-Վինսենթը եւ Գրենադինները, Թաիլանդը եւ Տուվալուն:

Հիշեցնենք, որ Հայաստանում կանայք  երբևիցե չեն զբաղեցրել նախագահի կամ վարչապետի պաշտոնները:  Ավելին, Հայաստանում կայացած վեց նախագահական ընտրություններում որևէ կին թեկնածու չի եղել։ Թեպետ, եղել են կանայք, որոնք ցանկություն են հայտնել առաջադրվել, սակայն գործն ավարտին այդպես էլ չեն հասցրել:

Այսօր գործող կառավարության  կազմում  կա 12 նախարար, որոնցից մեկն է կին, այսինքն՝ կանայք կազմում են նախարարների 8,3 տոկոսը։ Համեմատության համար նշենք, որ  նախորդ՝ Կարեն Կարապետյանի կառավարությունն ունեցել է 18 նախարար, որոնցից կրկին մեկը կամ 5,6%-ն էր կին։ Մինչ այդ, Հովիկ Աբրահամյանի կառավարությունը նույնպես ուներ 18 նախարար, որոնցից կին էին 3-ը կամ 16,7%-ը: Ընդհանուր առմամբ, անկախումից ի վեր  Հայաստանի նախարարների բոլոր կաբինետներիկազմում կին նախարարների  թիվը երեքից բարձր չի եղել:   

Խորհրդարանների 20%-ում խոսնակները կանայք են

Խորհրադարանները նախագահող կանայք այսօր կան աշխարհի գրեթե բոլոր տարածաշրջաններում, բացառությամբ   Խաղաղ օվկիանոսի երկրների:

Կին խոսնակների մասնաբաժինը խորհրդարաններում ընդհանուր առմամբ կազմում է 20,5% 2020-ին (192 երկրների 278 խորհրդարաններից  57-ում խոսնակները  կին են ): 25 տարի առաջ, երբ տեղի ունեցավ Պեկինի համաժողովը, կին  խոսնակների թիվն կրկնակի ցածր էր:

2019 թվականին յոթ երկիր առաջին անգամ նշանակեց կանանց խոսնակներ (Անդորրա, Բելառուս, Կոնգոյի Դեմոկրատական Հանրապետություն, Ինդոնեզիա, Ղազախստան, Մալավի և Տոգո):

Դրա հետ մեկտեղ կին փոխխոսնակների թիվը  2019 թվականի համեմատ նվազել է 3 տոկոսային կետով ՝ մինչև 25.3 տոկոս:

Միջխորհրդարանական միության տվյալներով, այսօր կին պատգամավորների թիվն   միապալատ խորհրդարաններում 25.0% է կազմում: Եվրոպական երկրների համար այդ ցուցանիշը 30% է, այսինքն համընկնում է դեռևս 25 տարի առաջ Պեկինի գործողությունների ծրագրով նախանշված 30% -ին:   Նշենք, որ հյուսիսային Եվրոպայի երկրները հատել են այդ շեմը. Այդ երկրների խորհրդարաններում կանայք միջինում 40% են կազմում:

Հատկանշական է, որ  կանանց ներկայացվածությամբ առաջին տասնյակում գտնվող խորհրդարանների մեծ մասում դրական փոփոխությունները կատարվել են քվոտայի շնորհիվ: ՀՀ Ազգային ժողովի կազմում այսօր 31 կին պատգամավոր կա, ինչը  23.5% է կազմում:  Նշենք, որ 1995-ից՝ առաջին գումարումից սկսած կանանց ներկայացվածությունն Ազգային ժողովում  աճել է  6%-ից մինչև 23.5%, ընդ որում այդ աճն ապահովել է  Ընտրական օրենսգրքում ամրագրված քվոտայի շնորհիվ, որը 2003-2018 թ. ընթացքում  աճել է  5%-ից  25%:

Միջխոհրդարանական միության վարկանիշային աղյուսակում  Հայաստանը խորհրդարանում  կանանց ներկայացվածության  23.5% ցուցանիշով 82-րդ տեղում է  188 երկրների շարքում:

Հոդվածը պատրաստվել է ՕքսԵՋեն հիմնադրամի կողմից՝ «Նոր Հայաստան՝ ժամանակակից խորհրդարան» ծրագրի շրջանակներում: Ծրագիրն իրականացվում է ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի կողմից՝ ՀՀ Ազգային ժողովի հետ համագործակցությամբ, Միացյալ Թագավորության «Լավ կառավարման հիմնադրամի» և Շվեդիայի կառավարության ֆինանսական օժանդակությամբ։