Գենդերային ուղղորդում

Գենդերային ուղղորդումը մի ռազմավարություն է, որի շնորհիվ և՛ կանանց, և՛ տղամարդկանց առջև ծառացած խնդիրները, ինչպես նաև նրանց կուտակած փորձը պետք է դառնան անքակտելի չափանիշ քաղաքական, տնտեսական և սոցիալական բոլոր ոլորտների քաղաքականության և ծրագրերի մշակման, ինչպես նաև իրականացման, մոնիթորինգի և գնահատման գործընթացում:

1. Ինչո՞ւ է անհրաժեշտ գենդերային ուղղորդումը

Մի կողմից, որպեսզի կանայք և տղամարդիկ հավասար չափով օգտվեն զարգացման ծրագրերի արդյունքներից, մյուս կողմից՝ որպեսզի անհավասարությունը բացառվի[1]:

2. Ինչպե՞ս իրականացնել գենդերային ուղղորդումը

Փաստաթղթերի, քաղաքականության և ծրագրերի գենդերային ուղղորդումը անհրաժեշտ է իրականացնել՝ առաջնորդվելով գենդերային հավասարությանը վերաբերող միջազգային և ազգային փաստաթղթերով:

Դրանց թվում են՝

• Պեկինի հռչակագիրը և Գործողությունների ծրագիրը[2].
• ՄԱԿ-ի Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին կոնվենցիան (CEDAW)[3].
• Հազարամյակի հռչակագիրը և հազարամյակի զարգացման նպատակները (2000)[4].
• Գենդերային քաղաքականության հայեցակարգը[5].
• Հայաստանի Հանրապետության գենդերային քաղաքականության 2019-2023 թթ. ռազմավարական ծրագիրը.
• «Գենդերային զգայուն և տարաբաժանված ցուցիչներ» ձեռնարկը[6]:

3. Ի՞նչ հնարավորություններ է ընձեռում գենդերային ուղղորդումը

Գենդերային ուղղորդումը հնարավորություն է տալիս`

• օգտագործել ռեսուրսներն այնպես, որ թե՛ կանայք և թե՛ տղամարդիկ հավասարապես օգտվեն արդյունքներից.
• հայթայթել և օգտագործել բոլոր հնարավորությունները ծրագրերում գենդերային հավասարության սկզբունքը պահպանելու համար.
• հանդես գալ այնպիսի նախաձեռնություններով, որոնք կօգնեն հաղթահարելու անհավասարությունը և կապահովեն կանանց հավասար մասնակցությունը որոշումների կայացման ու քաղաքականության ձևավորման գործընթացներում.
• հանդես գալ այնպիսի նախաձեռնություններով, որոնք կօգնեն հաղթահարելու կարծրատիպային մոտեցումները, որոնք բերում են ոչ արդարացի իրավիճակների ստեղծմանը.
• ոչ միայն պայքարել անհավասարության դեմ, այլև հայտնաբերել այն ծնող պատճառները:

4. Գենդերային ուղղորդման գործընթացը

Գենդերային ուղղորդման տեսանկյունից վերլուծության են ենթակա հետևյալ հիմնական բաղադրիչները՝

• ըմբռնում և պատրաստակամություն. գենդերային հավասարության զարգացման նպատակի պարզ պատկերացում և՛ աշխատանքային, և՛ որոշումների կայացման բարձր մակարդակներում, ինչպես նաև այդ նպատակին հասնելու պատրաստակամությունը թե՛ հաստատության և թե՛ անհատների կողմից.
• կառույցներ և մեխանիզմներ. գենդերային առանձնահատկությունների ուսումնասիրություն պլանավորման և որոշումների ընդունման գործընթացներում և առաջընթացը վերահսկելիս.
• տեղեկատվություն, տվյալներ և ուսումնասիրություն. անհրաժեշտ ինֆորմացիայի առկայություն/մատչելիություն, ինչպես, օրինակ՝ կանանց դրության ուսումնասիրություն և սեռի սկզբունքով տարանջատված տվյալներ, որոնք կօգտագործվեն նպատակների և խնդիրների ձևակերպումներում.
• մասնակցության մեխանիզմներ. մեխանիզմներ, որոնց միջոցով կանայք և գենդերային հավասարության ջատագովները կարող են մասնակցել քաղաքականության, ինչպես նաև ծրագրերի մշակման և գնահատման գործընթացներին:

5. Գենդերային ուղղորդման սկզբունքները

Գենդերային ուղղորդման գործընթացը ենթադրում է`

• ինտեգրել գենդերային հավասարության սկզբունքներն ու իրավունքահենք մոտեցումը, ինչպես պահանջվում է ՄԱԿ-ի Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին կոնվենցիայում և հարցին առնչվող այլ միջազգային և ազգային փաստաթղթերում.
• ցուցաբերել գենդերային զգայուն մոտեցում պլանավորման և որոշումների կայացման շրջանակների և գործընթացների մեջ՝ կանանց և հավասարության հարցերին անդրադառնալու նպատակով հնարավորություն ընձեռելով ներգրավվել մասնագիտական (գենդերային իրազեկված) երկխոսության մեջ համայնքային և ազգային մակարդակներում.
• աջակցել հասարակության անդամների իրազեկության բարձրացմանը գենդերային արդարության ու հավասարության վերաբերյալ, ներառյալ պլանավորման և բյուջետավարման գործընթացները` զարգացնելով հմտություններն ու տարածելով մեթոդներ ու գործիքներ, որոնք լրացնում են առկա փորձն ու պրակտիկան:

[1] UN Economic and Social Council (ECOSOC), E/1997/L.3014, July 1997.

[2] ՀՀ-ն ստորագրել է 1995 թ.:

[3] ՀՀ-ն վավերացրել է 1993 թ.:

[4] 2015-ի սեպտեմբերի 25-ից փոխարինվել են Կայուն զարգացման նպատակներով:

[5] Ընդունվել է ՀՀ Կառավարության 2010 թ . փետրվարի 11-ի նիստի N5 արձանագրային որոշմամբ:

[6] Հաստատվել է ՀՀ ԱՍՀ նախարարի 19.10.2012 թ. N 93-Ա/1 հրամանով: