ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐՈՒՄ ԿԱՆԱՆՑ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՄԱՍՆԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԸՆԿԱԼՄԱՆ ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆ

ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐՈՒՄ
ԿԱՆԱՆՑ ՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ՄԱՍՆԱԿՑՈՒԹՅԱՆ
ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԸՆԿԱԼՄԱՆ ՀԵՏԱԶՈՏՈՒԹՅՈՒՆ

Հետազոտությունը պատրասվել է «Կանայք քաղաքականության մեջ» ծրագրի շրջանակներում: Ծրագիրն իրականացվում է ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի կողմից՝ ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարության և ՕքսԵՋեն հիմնադրամի հետ համագործակցությամբ, Միացյալ Թագավորության «Լավ կառավարման հիմնադրամի» աջակցությամբ:

Հետազոտությունը պատրաստվել է ՄԹ կառավարության ֆինանսական աջակցությամբ, այնուհանդերձ արտահայտված տեսակետները հեղինակներինն են և պարտադիր չէ, որ համընկնեն ՄԹ կառավարության պաշտոնական դիրքորոշման հետ։ Հետազոտությունում արտահայտված կարծիքները պատկանում են հեղինակներին և պարտադիր չէ, որ համընկնեն ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի տեսակետների հետ:

ՀՀ ՏԻՄ-երում կանանց մասնակցության պատկերը

Գենդերային հավասարությունն ու կանանց հզորացումը շարունակում են մնալ Հայաստանում զարգացման կարևորագույն հիմնախնդիրներ. կանայք կազմում են բնակչության 52,7% -ը և բարձրագույն կրթություն ունեցող անձանց մեծամասնությունը, այնուամենայնիվ, Հայաստանի կառավարությունում, քաղաքականության մշակման հաստատություններում կամ մասնավոր հատվածում շարունակում են գերակշռել տղամարդիկ: Առաջատար պաշտոններում իրենց սակավ ներկայացվածության պատճառով կանայք շատ քիչ ազդեցություն են ունենում քաղաքականության որոշումների կայացման վրա: Չնայած 25% քվոտային համակարգն ապահովվում է կանանց ներկայացվածությունը քաղաքական կուսակցությունների ցուցակներում, նրանք տեղական և ազգային մակարդակներում պաշտոններ մուտք գործելու բազմաթիվ խոչընդոտների են բախվում:

502 համայնքներից 9-ն են կանայք ղեկավարում / 1.8%

52 խոշորացված համայնքներում ՝

502 համայնքներից 282 համայնքների ավագանու կազմում կին չկա

Միայն մեկն է կին ղեկավարում

420 վարչական ղեկավարներից միայն 22 -են կին / 5.2%

3784 ավագանու անդամից 371 -ը կանայք են / 9.8%

Բազմիցս ապացուցվել է, որ կանանց ավելի մեծ ներգրավվածությունը զգալիորեն նպաստում է հավասարության բարելավմանը, գործունեության արդյունավետության ու արտադրողականության բարձրացմանը, ինչպես նաև տեղական ինքնակառավարման ժողովրդավարական բնույթին:

Ոչ պակաս կարևոր է այն, որ կանանց մասնակցությունը համայնքային գործերի վարմանը նպաստում է հնարավորությունների հավասարության և գենդերային հավասարության առաջընթացին ինչպես տեղական, այնպես էլ ավելի բարձր մակարդակներում:

Չնայած տեղական խորհուրդների հավասարակշիռ գենդերային կազմը և, հետևաբար, կանանց հավասար մասնակցությունը տեղական ինքնակառավարման մարմիններում որոշումներ կայացնելը ներկայում կարելի է դիտարկել բացառապես որպես հեռավոր նպատակ, նրանք անհրաժեշտ են կանանց ձայնը լսելի դարձնելու, նրանց խնդիրները պատշաճ մակարդակով բարձրացնելու և կանանց օրակարգը առաջնահերթություն դարձնելու համար:

Տեղական ինքնակառավարման բարեփոխումների համատեքստում կանանց առաջխաղացման և որոշումների կայացմանը նրանց մասնակցության հանրային ընկալումն ու քաղաքականության խնդիրները բացահայտլու համար 2019թ «Կանայք քաղաքականության մեջ» ծրագրի շրջանակներում` Հայաստանի բոլոր մարզերում և Երևանում իրականացվել է հետազոտություն, որի արդյունքները ներկայացված են ստորև:

Հետազոտության մեթոդաբանություն

Հետազոտությունը իրականացվել է 1700 հարցվածների շրջանում Երևանում և բոլոր մարզերում:

Հարցման մասնակիցների՝

Հետազոտության շրջանակում անցկացվել է նաև 10 փորձագիտական հարցազրույց

1000-ը կանայք են

700-ը տղամարդիկ

36% Երևանից

64% ՀՀ մարզերից

57% - գյուղական համայնքներից

43% - քաղաքային համայնքներից

Հարցման արդյունքները

ՁԵՐ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՂԵԿԱՎԱՐԸ (ՔԱՂԱՔԱՊԵՏԸ ԿԱՄ ԳՅՈՒՂԱՊԵՏԸ) ԿԻ՞Ն Է

ՁԵՐ ՀԱՄԱՅՆՔՈՒՄ ԿԱ՞Ն ԱՎԱԳԱՆՈՒ ԿԻՆ ԱՆԴԱՄՆԵՐ

ԿԱՆԱՆՑ ԱՇԽԱՏԱՆՔԸ ՏԻՄ-երում

*Հարցման մասնակիցները հնարավորություն են ունեցել միաժամանակ ընտրել մի քանի պատասխան։

Ավագանու տղամարդ անդամների համեմատ կանայք պարտականությունները կատարում են՝

նույն կերպ

ավելի լավ

չգիտեմ

ավելի վատ

35%

29%

25%

11%

52 %

կարծում է, որ կինը
հաջողությամբ է
ղեկավարում համայնքը

84 %

ցանկանում է, որ
համայնքը շարունակի
ղեկավարել կին

35 %

կարծում է, որ կին ավագանին
ոչնչով չի զիջում գործընկեր
տղամարդկանց

78 %

ցանկանում է, որ ավագանու
կին անդամները շարունակեն
պաշտոնավարելը

ԿԱՆԱՆՑ ՄԱՍՆԱԿՑՈՒԹՅՈՒՆԸ ՏԻՄ-երում

կանանց մասնակցությունը
պետք է մեծանա

կանայք և տղամարդիկ
պետք է հավասար (50/50)
ներկայացված լինեն
ավագանու կազմում

74%

47%

ԿԱՆԱՆՑ ՆԵՐԳՐԱՎՎԱԾՈՒԹՅՈՒՆԸ ՏԻՄ-երում ՆՊԱՍՏՈՒՄ Է

Երիտասարդների և երեխաների հարցերի լուծմանը

94%

Մշակույթի
զարգացմանը

89%

Կրթության
բարելավմանը

84%

Բռնությունների
նվազեցմանը

83%

Առողջապահության
բարելավմանը

82%

Տուրիզմի
զարգացմանը

81%

Սոցիալ-տնտ․
վիճակի բարելավմանը

79%

Համայնքի անդամների
համախմբմանը

77%

ԻՆՉՊԻՍԻ՞Ն ՊԵՏՔ Է ԼԻՆԻ ԿԻՆ ԹԵԿՆԱԾՈՒՆ՝ ՀԱՄԱՅՆՔԻ ՂԵԿԱՎԱՐ ԵՎ ԱՎԱԳԱՆՈՒ ԱՆԴԱՄ ԸՏՐՎԵԼՈՒ ՀԱՄԱՐ

կիրթ,
խելացի

96%

94%

լավ մասնագետ

96%

համայնքի կողմից հարգված

ԻՆՉՈՒ՞ ԵՆ ԿԱՆԱՅՔ ՑԱՆԿԱՆՈՒՄ ՊԱՇՏՈՆ ԶԲԱՂԵՑՆԵԼ ՏԻՄ-երում

Որպեսզի

92%

կիրառեն գիտելիքներն ու
հնարավորությունները

95%

բարելավեն համայնքի
սոցիալ-տնտեսական վիճակը

86%

վերացնեն տղամարդկանց և
կանանց միջև անհավասարությունը

70%

իրականացնեն համայնքապետի
գործունեության կատմամբ
վերահսկողություն

49%

ունենան բարձր դիրք
համայնքում

ԻՆՉՈՒ՞ ԿԱՆԱՅՔ ՉԵՆ ՑԱՆԿԱՆՈՒՄ ԸՆՏՐՎԵԼ ՏԻՄ-ԵՐՈՒՄ

Հանրության ընկալմամբ՝

ընտանիքի անդամները թույլ չեն տալիս

կանայք՝ իրենք չեն ցանկանում

ավագանու անդամը չի վարձատրվում

հասարակության վերաբերմունքի պատճառով

պատասխանատվությունից խուսափում են

73%

55%

51%

48%

Առաջադրվելու ցանկություն չունեցող կանանց պարզաբանմամբ՝

35%

ժամանակ պահանջող
աշխատանք է, ընտանիքի
հետ համատեղելի չէ

51%

չունեն համապատասխան
կրթություն և գիտելիք

47%

տարիքի պատճառով

44%

չունեն ֆինանսական
միջոցներ

40%

ունեն առողջական խնդիրներ

39%

չունեն ծանոթություններ
և կապեր

Ուշագրավ բացահայտումներ

«Կինը չի կարող համատեղել ընտանիքը և ՏԻՄ-ում աշխատանքը» պատճառաբանությունը հանրային ընկալումներում ավելի շատ կարևորում են տղամարդիկ (42.1%) , քան կանայք (33.7%):

Հարցվածների 73.4 %-ը, նշել է, որ կանանց թույլ չեն տալիս ընտանիքի անդամները, ընդ որում այդպիսի կարծիք են հայտնել կանանց 76.9%-ը, տղամարդկանց՝ 68.3%-ը:

«Ո՞վ պետք է որոշում կայացնի կնոջ համայնքապետ կամ ավագանու անդամ դառնալու մասին» հարցին հարցվածների 82.9%-ը պատասխանել է, որ որոշումը պետք է կայացնի ինքը կինը, սակայն դրա հետ մեկտեղ 71.1%-ը համաձայն են այն կարծիքի հետ, որ որոշումը պետք է կայացնի ընտանիքը, ինչպես նաև 48.3%-ը կարծում են, որ որոշումը պետք է կայացնի համայնքի ղեկավարը:

ՏԻՄ-երում որևէ պաշտոն զբաղեցնելու «կանանց ցանկությանը» խոչընդոտող պատճառները

«կանանց թույլ չեն տալիս ընտանիքի անդամները», «կանանց խանգարում է հասարակության բացասական վերաբերմունքը», «խանգարում է կին լինելը», «խանգարում են ձևավորված սովորույթները, կարծրատիպերը, մտածելակերպը», «չընտրվելու պարագայում հարգանքի կորուստի վախը կամ ամոթի զգացումը»:

«Կանայք ունեն կառավարչական հմտությունների պակաս», «Ֆինանսական միջոցների սղությունը/բացակայությունը», «Տեղեկատվության պակասը ընտրությունների գործընթացի, համայնքի ղեկավարի լիազորությունների մասին, և այլն», «Չունեմ անհրաժեշտ ծանոթություններ, կապեր», «Կինը չի կարող համատեղել ընտանիքը և ՏԻՄ-ում աշխատանքը» պատճառաբանությունները, ինչպես նաև անանց ցածր ինքնագնահատականի, չափազանցված ինքնաքննադատության և կարծրատիպերի հետևանք հանդիսացող «կանայք չունեն համապատասխան կրթություն», «խուսափում են մեծ պատասխանատվությունից», «կինը չի կարող ճիշտ/համապատասխան որոշումներ կայացնել» պատճառաբանությունները:

«Կառավարությունը բավարար չափով չի կարևորում կանանց մասնակցությունը քաղաքականությանը» , «Օրենսդրության ոչ լիարժեք լինելը», «Ավագանու անդամի աշխատանքը չվարձատրվող է»:

«Կանանց՝ ընտրություններում առաջադրվելու ցանկությունը կախված է բարենպաստ սոցիալ-տնտեսական, մշակութային և քաղաքական պայմաններից, ինչպես նաև քաղաքական կուսակցությունների և քաղաքացիական հասարակության, հատկապես կանանց շարժման, աջակցությունից: Ռացիոնալ տեսանկյունից, կանանց ընտրվելու անձնական ձգտումները կարող են նաև կախված լինել այն հավանականությունից, որ առաջադրվելու դեպքում նրանք կընտրվեն: Ընտրական համակարգը և գենդերային քվոտաները կարող են ազդել այդ հավանականության վրա, և, հետևաբար, կանանց՝ ընտրություններին առաջադրվելու որոշման վրա»:

ԵԽ Վենետիկի հանձնաժողով, «Ընտրական համակարգերի ազդեցությունը քաղաքականության մեջ կանանց ներկայացվածության վրա» զեկույց

Ի դեպ

Ո՞Ր ՊԱՇՏՈՆՆԵՐՈՒՄ ՀԱՍԱՐԱԿՈՒԹՅՈՒՆՆ ԱՎԵԼԻ ՇԱՏ
ԿՈՒԶԵՆԱՐ ԿԱՆԱՆՑ ՏԵՍՆԵԼ

Ամենաշատ թվով հարցվածները տեսնում են կանանց ավագանու անդամի պաշտոնում՝ 75.9%

Ամենաքիչ թվով հարցվածները տեսնում են կանանց վարչապետի պաշտոնում՝ 46.2%

Նկատվող օրինաչափություն՝

Որքան բարձր է պաշտոնը, այնքան ավելի քիչ թվով հարցվածներ են տեսնում կանանց այդ պաշտոնում:

Տեղակալների դեպքում կանանց ավելի շատ են տեսնում, քան առաջին դեմքերի դիրքում:

Բացառություն՝

Կանանց համայնքի ղեկավարի (63.1%) կամ գյուղի վարչական ղեկավարի պաշտոններում (54.7%) ավելի քիչ թվով հարցվածներ են տեսնում, քան փոխնախարարի (68.1%) կամ նախարարի (64.2%) պաշտոններում:

ԻՆՉՊԻՍԻ՞Ն ԵՆ ՀԱՆՐՈՒԹՅԱՆ ՊԱՀԱՆՋՆԵՐԸ ՏԻՄ ՊԱՇՏՈՆՆԵՐՈՒՄ ԱՌԱՋԱԴՐՎՈՂ ԿԻՆ ԵՎ ՏՂԱՄԱՐԴ ԹԵԿՆԱԾՈՒՆԵՐԻՆ

Եվ՛ կին, և՛ տղամարդ թեկնածուներին հասարակության կողմից ներկայացվող հիմնական պահանջները գրեթե չեն տարբերվում:

Կին թեկնածուի դեպքում՝

Տղամարդ թեկնածուի դեպքում՝

Համակարգչային գիտելիքներ

Լեզուների իմացություն

Համապատասխան կրթություն

Կառավարման հմտություններ

Հաղորդակցության հմտություններ

Կառավարման հմտություններ

Համակարգչային գիտելիքներ

Լեզուների իմացություն

Համապատասխան կրթություն

Հաղորդակցության հմտություններ

Ամենամեծ տարբերությունը նկատվում է թեկնածուի արտաքինի դեպքում՝ կին թեկնածուի համար արտաքինը կարևորում են հարցվածների 66%-ը, տղամարդկանց դեպքում՝ 53.2%

95.9%

95.5%

94.4%

93.4%

92.6%

95.9%

95.3%

94.8%

94.5%

94.2%

Համայնքների խոշորացման գործընթացն ու կանանց ներգրավածությունը

ԱՐԴՅՈ՞Ք ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐԻ ԽՈՇՈՐԱՑՈՒՄԸ ԴՐԱԿԱՆ Է ԱԶԴԵԼ, ՈՐ ԿԱՆԱՅՔ ԱՎԵԼԻ ՄԵԾ ԱԶԴԵՑՈՒԹՅՈՒՆ/ԴԵՐ ՈՒՆԵՆԱՆ ՈՐՈՇՈՒՄՆԵՐԻ ԿԱՅԱՑՄԱՆ ՀԱՐՑՈՒՄ

Այս հարցի վերաբերյալ իրենց կարծիքն են հայտնել նաև խորքային հարցազրույցին մասնակցած ոլորտի ՛փորձագետները:

Հարցված փորձագետների մեծամասնությունը դժվարացել է նշել կանանց քաղաքական մասնակցության վրա համայնքների խոշորացման դրական ազդեցության որևէ oրինակ,

«…Ես դրական ազդեցություն չեմ տեսնում»

«…Դրական ազդեցություն դժվարանում եմ նշել»

«…Դրական ազդեցություն չեմ կարող նշել»

այնուամենանիվ, ոմանք ենթադրել են, որ ապագայում կարող է ստեղծվեն կանանց որոշումների կայացման մակարդակում գտնվելու, կամ ընտրվելու, ինչ-որ հնարավորություններ:

ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐԻ ԽՈՇՈՐԱՑՈՒՄԻՑ ՀԵՏՈ, ԿԱՆԱՆՑ ԹԻՎՆ ԱՎԱԳԱՆԻՆԵՐՈՒՄ ԻՆՉՊԵ՞Ս Է ՓՈԽՎԵԼ

որ կին փորձագետները, որոնց թվում էին ինչպես նախկին գյուղապետեր, ավագանու անդամներ, այնպես էլ հետազոտական, ակադեմիական ոլորտի և միջազգային կազմակերպությունների ներկայացուցիչներ միաձայն պնդում են, որ համայնքների խոշորացման գործընթացը բացասական ազդեցություն է ունեցել կանանց քաղաքական մասնակցության և կանանց որոշումների կայացման մակարդակում գտնվելու վրա, իսկ տղամարդիկ, որոնց թվում են ՀՀ կառավարության, մարզային կառույցների և ՀԿ ներկայացուցիչներ այս հարցի դեպքում խուսափել են ուղիղ պատասխանից, ասելով, թե այս հարցը դեռևս խորը ուսումնասիրության կարիք ունի:

Հետաքրքրական է

«…կանայք միանշանակ տուժել են: Նախկինում կանանց՝ ավագանու կազմում ընտրվելու հնարավորությունները մեծ էր: Եթե խոշորացված համայնք չլիներ, ես միանշանակ կվերընտրվեի Գոմքի ավագանու կազմում: ՏԻՄ օրենքում պետք է կետ փոխվի, որպեսզի յուրաքանչյուր գյուղից պարտադիր ընտրված ավագանու անդամ լինի»:

Նունե Ավագյան

ավագանու նախկին անդամ Գոմք համայնքից

ԻՆՉՈՒ՞ Է ՆՎԱԶԵԼ ԿԱՆԱՆՑ ԹԻՎԸ ԽՈՇՈՐԱՑՎԱԾ ՀԱՄԱՅՆՔՆԵՐԻ ԱՎԱԳԱՆԻՆԵՐՈՒՄ

75.5%

64.1%

52.1%

49.0%

45.8%

Նախապատվությունը տրվել է տղամարդկանց

Խոշորացված համայնքում չճանաչված լինելը

Ընտրությունը կատարվում է խոշորացված համայնքում

Տղամարդկանց մրցակցությունը դարձել է ավելի սուր

Համայնքում ինքն իրեն ներկայացնելու հնարավորության բացակայություն

Նախընտրական ծրագրի բացակայությունը

Հարցումը ցույց տվեց, որ հարցվողները հիմնականում ճիշտ են պատկերացնում խոշորացման հետևանքով կանանց թվի նվազման պատճառները:

Առավել շատ նշվել են 2 հիմնական պատճառները՝ խոշորացված համայնքներում կանանց չճանաչված լինելը և նախապատվությունը տրվել է տղամարդկանց /75.5%/:

Ընդ որում, ըստ էության, երկրորդ պատճառը առաջինի հետևանք է:

Այսինքն, քանի որ կանայք մեծ համայնքում ճանաչված չեն, նրանց դեմ են աշխատում ավանդույթը և գենդերային կարծրատիպերը:

Երկու հարցի դեպքում էլ այդ տեսակետին կողմնակից են ավելի շատ կանայք, քան տղամարդիկ:

խորքային հարցազրույցին մասնակցած փորձագետները անդրադարձել են նաև այն առաջնորդության հնարավորություններին, որ համայնքների խոշորացումը տալիս է կանանց:

Պատասխաններն այստեղ շատ տարբեր են, որոևէ հնարավորության առկայության մերժումից մինչև մարտահրավեր, հնարավորություն դիտարկելը.

Ի դեպ,

«Համայնքների խոշորացումը տալիս է կանանց առաջնոդության հնարավորություն, քանի որ մրցակցային է, թափանցիկ է, հրապարակային է, մոտիվացված է ձգտելու առումով, որովհետև մեծ համայնքի առաջնորդ լինելը և քաղաքական, և ամբիցիաների, և սոցիալական տեսակետց ավելի հետաքրքիր է, և տղամարդկանց և կանանց համար»:

Աշոտ Գիլոյան

ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարություն

«…Եվ տալիս է առաջնորդության հնարավորություն և ոչ։ Բայց ավելի բարդ մրցակցություն ստեղծելով, ավելի լավ առաջնորդության հմտությունների ձևավորման հնարավորություն կա. մարտահրավերները շատ են, և կանայք իրենց վրա շատ աշխատանք պետք է տանեն»:

Լյուդմիլա Պետրովա

Վերին Դվին համայնքի ղեկավար

Այս համատեքստում հատկանշական է ՀՀ տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարարի տեղակալ Վաչե Տերտերյանի դիտարկումը, քաղաքականության մեջ կանանց մասնակության վերաբերյալ

…Այսօր Հայաստանում ունենք 300-ից ավելի կին ավագանու անդամներ բայց սա նվազ թիվ է: Հայաստանի տեղական ինքնակառավարման ոլորտի բարեփոխումները ընթացքում են, և դրանց մեջ կանանց մասնակցությունն առաջնային է: Մեր հիմնական թիրախը հենց ՏԻՄ մակարդակում կանանց թվի ավելացումը պետք է լինի, քանի որ վստահ ենք, որ չկա այնպիսի փաստարկ, որը կարդարացնի նրանց ավելի նվազ մասնակցությունը...

ԱՌԱՋԱՐԿՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐ

Պատշաճ ուշադրություն դարձնել այս ոլորտում առկա միջազգային հանձնառություններին, քանի որ դրանք ոչ միայն պարտադիր են իրականացման համար, ինչի արդյունքում կբարելավվի և առաջ կմղվի կանանց կարգավիճակը հասարակության մեջ ընդհանրապես ու տեղական համայնքներում մասնավորապես, բայց նաև այն պատճառով, որ դրանք սովորաբար նախանշում են կիրառելի գործողություններ և գործիքներ, ինչպես նաև չափանիշներ և ցուցիչներ առաջընթացը չափելու համար.

Ապահովել Հայաստանի կողմից ներկայացված 5-րդ և 6-րդ պարբերական զեկույցների (2016թ.) վերաբերյալ Կանանց նկատմամբ խտրականության վերացման կոմիտեի եզրափակիչ դիտարկումների իրականացումը, որոնք վերաբերում են ընտրովի և նշանակովի մարմիններում կանանց լիարժեք և հավասար մասնակցության խթանմանը միտված միջոցառումների իրականացմանը:

Լրամշակել կանանց ու տղամարդկանց հավասար իրավունքների և հավասար հնարավորությունների ապահովմանը ուղղված քաղաքականության իրականացման ռազմավարությունը և գործողությունների ծրագիրը՝ հաշվի առնելով.

Հայաստանի Հանրապետության պարտավորությունները Եվրոպայի Խորհրդի անդամ պետությունների նախարարների կոմիտեի հ. (2003)3 հանձնարարականի շրջանակում, որով նախատեսվում է քաղաքական որոշումների կայացման մակարդակում կանանց ներկայացվածության համար ոչ պակաս, քան 40 տոկոսի շեմի ապահովումը,

Կայուն զարգացման նպատակների շրջանակում ՄԱԿ-ի անդամ պետությունների, ներառյալ՝ Հայաստանի Հանրապետության, պարտավորությունը՝ ապահովելու մինչև 2030 թվականը կանանց ու տղամարդկանց հավասար(50/50) մասնակցություն կյանքի բոլոր ոլորտներում,

Եվրոպական մունիցիպալիտետների և ռեգիոնների խորդրդի կողմից ընդունված Տեղական կյանքում կանանց ու տղամարդկանց հավասարության եվրոպական խարտիան, որով կոչ է արվում «ձեռնարկել կոնկրետ գործողություններ՝ հօգուտ կանանց և տղամարդկանց հավասարության»,

Փարիզյան՝ Տեղական և ռեգիոնալ կառավարությունների գլոբալ օրակարգը տեղական կյանքում կանանց և տղամարդկանց հավասարության վերաբերյալ, ինչպես նաև

Տեղական ինքնակառավարման եվրոպական խարտիան՝ ապահովելու գործառույթների թափանցիկություն/հրապարակայնություն, որպեսզի ընդլայնվի կանանց քաղաքական մասնակցությունը տեղական մակարդակում,

Տեղական ինքնակառավարման եվրոպական խարտիայի լրացուցիչ արձանագրությունը տեղական ինքնակառավարման մարմինների գործերին մասնակցելու իրավունքի մասին, որով պահանջվում է, որ Կողմերը ապահովեն «միջոցներ՝ ընդառաջելու այն խմբի մարդկանց կարիքներին, որոնք առանձնահատուկ խոչընդոտների են հանդիպում մասնակցություն ունենալու հարցում » (Հոդված 2.ii.գ),

Արևելյան գործընկերության շրջանակում նախատեսված այն միջոցառումները, որոնք միտված են կանանց քաղաքական գործունեության մեջ ներգրավելուն

Որոշումների կայացման մակարդակում տեղական ինքնակառավարման ընտրովի և խորհդակցական մարմիներրում և պաշտոններում կանանց հավասար ներկայացվածությունը և մասնակցությունն էապես կարևոր է ապահովել, որպեսզի կանանց կարիքները, շահերըը և մտահոգությունները պատշաճորեն հաշվի առնվեն, այլ ոչ թե անուշադրության մատնվեն կամ անտեսվեն, ինչպես հաճախ տեղի է ունենում հիմա: Հետևաբար, ԿԶՆ ցուցիչ 5.5.1բ-ի («Տեղական կառավարման մարմիններում կանանց զբաղեցրած տեղերի համամասնությունը») կիրառումը և զեկուցումը պետք է դառնա պարտադիր՝ իրավիճակի մշտադիտարկման և այդ առումով առաջընթացի (դրա առկայության դեպքում) գնահատման նպատակով: Այս ցուցիչը պարզապես վիճագրական գործիք չէ, որով քարտեզագրվում է կանանց ներկայությունը տեղական ինքնակառավարման համակարգում, այլ նաև գենդերային հավասարության ու գենդերային հավասարակշռության գաղափարների խթանման և դրանց հասնելուն միտված գործողությունների աջակցման հզոր քարոզչական ու լոբբիստական գործիք:

Պարտադրել առնվազն 40 տոկոս գենդերային քվոտա տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրության համար, հատկապես՝ խոշորացված համայնքներում, որպեսզի ապահովվի կանանց ու տղամարդկանց հավասարակշված ներկայացվածություն տեղական խորհրդներում: Ակնհայտ է, որ առանց տեղական ինքնակառավարման համակարգի համար գենդերային քվոտաների սահմանման, գոնե նշանակովի և վարչական պաշտոնների, եթե ոչ նաև ընտրովի մարմինների համար, իմաստալից առաջընթաց հնարավոր չէ: Ըստ էության, քվոտաներն այն արդյունավետ գործիքներից են, որոնք ապահովում են գենդերային հավասարության քաղաքականության իրականացումը և օգնում են հաղթահարել ազգային և տեղական մակարդակներում իշխանության մեջ կանանց ներկայացվածության միջև առկա խզումը:

Հետևել Երևանի, Գյունրու և Վանաձորի օրինակին ու անցնել խոշոր քաղաքային համայնքներում տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրությունները համամասնական ընտրակարգով կազմակերպելուն, ինչը հնարավորություն կստեղծի գենդերային քվոտայի ավելի լայն կիրառման համար:

Բարելավել ՀՀ ընտրական օրենսգիրքը՝ տարածելով կանանց ներկայացվածությունն ապահովող վերոհիշյալ դրույթների կիրառումը խոշորացված համայնքներում տեղական ինքնակառավարման մարմինների համամասնական ընտրակարգով ընտրությունների վրա:

Ապահովել կանանց և տղամարդկանց հավասար ներկայացվածությունը համայնքների ղեկավարներին կից գործող խորհրդատվական մարմիններում, ինչպես նաև այդ գործընթացի թափանցիկությունը:

Օրենսդրորեն ամրագրել սեռի հատկանիշով տարանջատված՝ ընտրությունների հետ կապված բոլոր տվյալների հավաքագրման և հրապարակման ԿԸՀ-ի պատասխանատվությունը, ինչպես նաև ներառել գենդերային բաղադրիչն ընտրությունների կազմակերպման ու անցկացման համար պատասխանատու բոլոր մարմինների աշխատանքում:
Օրենսդրության մեջ ներառել համայնքային կարիքների բացահայտման համար հետազոտությունների անցկացման պահանջը, այդ թվում նաև գենդերային վերլուծությունները, նախքան ծրագրերի մշակումը, որպեսզի համայնքների համար պատրաստվեն հիմնավորված հնգամյա զարգացման ծրագրեր ու ապահովվի դրանց գենդերային զգայունությունը:

Ներդնել գենդերային բյուջետավորման մեխանիզմներ համայնքային բյուջեների մշակման գործընթացում և խրախուսել այս ուղղությամբ հանրային նախաձեռնությունները:

Հստակեցնել մարզային և համայնքային մակարդակի մարմինների գործառույթներն ու գործունեությունը գենդերային հավասարության և կանանց առաջխաղացման ազգային մեխանիզմի արդյունավետության բարձրացման շրջանակում:

Հստակեցնել և ընդլայնել Կենտրոնական ընտրական հանձնաժողովի և Տարածքային ընտրական հանձնաժողովների պարտականություններն ու գործառույթները՝ դրանց ընթացակարգերի, ինչպես նաև ընդհանրապես ընտրությունների վերաբերյալ կանանց իրազեկությունը բարձրացնելու նպատակով:

Տեղական համայնքների կանանց օժանդակությանը միտված՝ կառավարության և/կամ զարգացման գործակալությունների և այլ միջազգային կազմակերպությունների կողմից ֆինանսավորվող ծրագրերի քանակը, որոնց նպատակն է ավելի լավ բացահայտել կանանց կարիքները, եռանդ ու էներգիա հաղորդել նրանց և ընդլայնել նրանց ուսուցման հնարավորությունները՝ բարելավելու նրանց գիտելիքները և հմտությունները, ինչպես նաև տրամադրել նրանց աջակցություն և օգնություն, պետք է բարձրացվի և դրանց արդյունավետությունը պետք է բարելավվի:

Մշտադիտարկել կանանց քաղաքական մասնակցությունը տեղական մակարդակում:

Խրախուսել և աջակցել այն կանանց, որոնք ցանկանում են ներգրավվել քաղաքական կուսակցությունների տեղական մասնաճյուղերում, ինչպես նաև ստեղծել տեղական քաղաքականության մեջ կանանց համար նպաստավոր միջավայր:

Դիմել դրական խտրականության գործողությունների՝ նպատակ ունենալով պայքարել կանանց նկատմամբ խտրականության դեմ և հաղթահարել գենդերային անհավասարությունները տեղական քաղաքականության մեջ, ինչպես նաև տեղական ինքնակառավարման մարմինների և քաղաքական կուսակցությունների որոշումների կայացման գործընթացներում:

Ընդլայնել կանանց իրազեկության բարձրացումը տեղական ինքնակառավարման մարմինների գործառույթների վերաբերյալ:

Զարգացնել ավագանիներում աշխատող կանանց կարողությունները փորձի փոխանակման համդիպումների և քննարկումների կազմակերպման, տեղական ինքնակառավարման մարմինների աշխատանքի ու նրանց օրենքով սահմանված լիազորությունների և գործառույթների վերաբերյալ ուսուցման միջոցով:

Կենտրոնացնել ուսուցումն ու աջակցության և խրախուսման այլ ձևերը ակտիվ կանանց վրա, որոնք պատկանում են կամ մոտ ապագայում ( առնվազն 5-10 տարվա կտրվածքով) պատկանելու են 40-62 տարիքային խմբին: Միևնույն ժամանակ մեծ ուշադրություն դարձնել ավելի երիտասարդ ակտիվ կանանց (18-39 տարիքային խմբում), քանի որ ամենաերիտասարդ հարցվածների (18-ից 25 տարեկան) մոտավորապես կեսը և 26-ից 37 տարեկան հարցվածների մեկ երրորդը ցանկանում են տեսնել նրանց աճող քանակը տեղական իշխանությունների ընտրովի պաշտոններում:

Ընդլայնել կանանց քաղաքական առաջնորդության դպրոցների ցանցը՝ ներառելով դրանց ուսումնական ծրագրերի մեջ ընտրարշավներ տանելու համար անհրաժեշտ գիտելիքներ ու հմտություններ, ներառյալ՝ իրավական գիտելիքները, ֆինանսական ռեսուրսների ձեռքբերումը, ընտրողների հետ աշխատելու մեթոդները և զանգվածային լրատվամիջոցների հետ հաղորդակցումը:

Տեղական ինքնակառավարման համակարգում կանանց ցանցի ստեղծումը պետք է ընդգծել որպես առանցքային, թև երբեմն անտեսված, գործոն, որն ապահովում է նրանց հաջողությունը սկսած ընտրարշավից մինչև ներառյալ նրանց պաշտոնավարումը: Հետևաբար, ակտիվ կանանց աջակցությանը միտված ծրագրերը և նախագծերը պետք է ներառեն ու խթանեն այս բաղադրիչը:

Պետք է գործադրել հետևողական ջանքեր՝ հաղթահարելու բացասական գենդերային կարծրատիպերը և խթանելու, ընդհանուր առմամբ, դրական հասարակական վերաբերմունք ու մշակութային ընկալումներ համայքային մակարդակում կանանց ակտիվ քաղաքական մասնակցության և ղեկավար պաշտոններում նրանց ավելի լայն ներկայացվածության վերաբերյալ:

Բարձրացնել հանրային իրազեկությունը տեղական ինքնակառավարման մարմիններում ներգրավված կանանց թվի և կանանց մասնակցության շարժընթացի վերաբերյալ որպես հիմնական քայլ՝ միտված լուծելու տեղական ինքնակառավարման մարմիններում կանանց թերներկայացվածության խնդիրը:

Լայն հասարակությանը ներգրավել կառուցողական ու իմաստալից երկխոսության մեջ ընդհանուր առմամբ գենդերային հավասարության, ինչպես նաև տեղական քաղաքականության մեջ կանանց ավելի լայն ընդգրկման օգուտների վերաբերյալ: Նախաձեռնել համապետական դիսկուրս տեղական համայնքներում կանանց քաղաքական մասնակցության առավելությունների մասին:

Հասարակական լայն շրջանակներին ներկայացնել և տարածել հաջողության պատմությունները տեղական ինքնակառավարման մարմիններում կանանց աշխատանքի մասին՝ հատկապես թիրախավորելով այն համայնքները, որոնք բոլորովին չունեն կին անդամներ իրենց ավագանիների կազմում:

Մշակել և իրականացնել իրազեկության բարձրացման/վարքի փոփոխման արշավներ՝ խթանելու կանանց քաղաքական մասնակցությունը տեղական մակարդակում, հատկապես՝ խոշորացված համայնքներում:

Հետազոտության արդյունքներով արված առաջարկը քաղաքային և խոշորացված համայնքների ՏԻՄ ընտրություններում համամասնական ընտրակարգի անցնելու մասին, տեղ գտավ 2020 թվականի հունիսի 18-ին ընդունված ՀՀ Ընտրական օրենսգրքում և մի շարք այլ օրենքներում փոփոխություններ և լրացումներ կատարելու մասին փաթեթում, որով , մասնավորապես, սահմանվեց.

ԸՕ 104.1 հոդվածում.
5. 4000-ից ավելի ընտրող ունեցող համայնքներում, ինչպես նաև բազմաբնակավայր համայնքներում համայնքի ավագանու ընտրություններն անցկացվում են համամասնական ընտրակարգով:

ԸՕ 130-րդ հոդվածում.
2. ... Կուսակցության (կուսակցությունների դաշինքի) և դաշինքում ընդգրկված կուսակցություններից յուրաքանչյուրի ընտրական ցուցակի 1-ին համարից սկսած` ցանկացած ամբողջ թվով եռյակներում (1-3, 1-6, 1-9 և այդպես շարունակ` մինչև ցուցակի ավարտը) յուրաքանչյուր սեռի ներկայացուցիչների թիվը չպետք է գերազանցի 70 տոկոսը:

Հետազոտության արդյունքներով արված առաջարկը համայնքային բյուջեներում գենդերային բյուջետավորման մեխանիզմներ ներդնելու մասին, ամրագրվեց.

- ՀՀ 2019-2023թթ. գենդերային քաղաքականության իրականացման ռազմավարության և գործողությունների ծրագրում (ընդունվել է 2019 թվականի սեպտեմբերի 19-ին ) , որպես գենդերային զգայուն բյուջետավորման չափորոշիչների ներդրման պահանջ պետական կառավարման բոլոր մակարդակներում` ազգային, մարզային և համայնքային:

- ՀՀ կառավարության 2021 թվականի բյուջետային ուղերձում 2021 թվականի սոցիալ-տնտեսական զարգացման և հարկաբյուջետային քաղաքականության ուղղություններից մեկով՝ որպես «Գենդերազգայուն բյուջե» ուղղություն, ըստ որի 2021-2023թթ. ՄԺԾԾ և 2021թ. պետական բյուջեի մշակման գործընթացում գենդերային զգայուն բյուջետավորման տարրերը ներդրվել են ամբողջապես: