ՀՀ առողջապահության նախարարության տրամադրած օգոստոսի տվյալներով՝ կորոնավիրուսի դեմ պայքարում ներգրավված է 5132 բուժաշխատող, որոնց թվում 1266 բժիշկ, 121 օրդինատոր, 1617 բուժքույր և 733 կրտսեր բուժաշխատող, 211 լաբորատորիաների աշխատակից, 248 կամավոր և այլն: Նրանց մեծ մասը կանայք են, հաշվի առնելով այն փաստը, որ Հայաստանում առողջապահության ոլորտում զբաղվածների 85%-ը կանայք են:

Կորոնավիրուսը շատ ուժեղ հարված հասցրեց առաջնագծում պայքարող բժիշկներին, որոնք աշխատանքային պարտականությունների ծանրաբեռնվածությանը, գերհոգնածությանը, երկարատև սթրեսին զուգահեռ նաև ընտանիքի հանդեպ կարոտից էին նեղվում: Բացի այդ, անմիջական շփում ունենալով հիվանդների հետ՝ բժիշկներն ու բուժաշխատողները հայտնվում են առավել ռիսկային գոտում։

Պաշտոնական վիճակագրությունը փաստում է, որ Հայաստանում կորոնավիրուսի թիրախում հիմնականում բուժքույրերն են։

Ողջ աշխարհում վարակման դեպքերի մինչև 10 տոկոսը բուժաշխատողներ են: ԱՀԿ-ի գնահատականներով՝ բուժաշխատողներն առավել հաճախ վարակվում են բավարար պաշտպանական միջոցների բացակայության, երկարատև աշխատանքի և ոչ պատշաճ ախտահանման պատճառով։

ՀՀ առողջապահության նախարարության տվյալներով՝ վիրուսի առկայությունը ստուգող ՊՇՌ թեստով հաստատված COVID-19 հիվանդություն ունեցողների համամասնությունը բժշկական հաստատությունների բուժաշխատողների մոտ ամենամեծը եղել է ապրիլ ամսին, իսկ առողջության առաջնային պահպանման հաստատությունների բուժաշխատողների մոտ՝ մայիսին, այսինքն՝ երբ նրանք նոր են սկսել զբաղվել COVID-19-ով հիվանդների բուժմամբ և պաշտպանիչ հանդերձանք կրելու բավարար փորձ չեն ունեցել:

Հայաստանում վարակված բուժաշխատողների շրջանում նաև մահվան դեպքեր գրանցվեցին։

Բուժաշխատողների շրջանում վարակվածների թիվն ավելի է եղել, քան վիրուսի առկայությունը ստուգող ՊՇՌ թեստով հաստատված դեպքերը: Հայաստանում բուժաշխատողների շրջանում օգոստոսին 7-ին հրապարակված COVID-19-ի հակամարմինների առկայությունը ստուգող շճաբանական հետազոտության արդյունքների համաձայն՝

• հակամարմինների տարածվածությունը բուժաշխատողների շրջանում միջինը մոտ 3 անգամ գերազանցում էր նախկինում վիրուսի առկայությունը ստուգող ՊՇՌ թեստով հաստատված COVID-19-ի տարածվածությունը.
• հիվանդանոցներում աշխատող բժիշկների շրջանում այդ տարբերությունը ավելի մեծ էր (4.0 անգամ), քան առողջության առաջնային պահպանման (ԱԱՊ) օղակում (2.3 անգամ).
• հակամարմինների տարածվածությունը ռենտգենոլոգների մոտ ավելի մեծ էր, քան ԱԱՊ օղակի մնացած մասնագիտական խմբերում։

Հայաստանում, ըստ պաշտոնական վիճակագրության, հանրակրթական դպրոցների ուսուցիչների գերակշիռ մասը՝ 88.8 տոկոսը, կանայք են։ Հեռավար ուսուցման ողջ ընթացքում նրանք աշխատում էին գերլարված ռեժիմով, համատեղում էին տնից աշխատանքը, ընտանիքի անդամների խնամքը, սնունդ պատրաստելը, տնային ու մաքրության կրկնապատկված հոգսերը։ Սրան էլ գումարած աշակերտների ծնողների չերևացող, բայց մշտական ներկայությունը, աշակերտների տներից լսվող խոսակցություններն ու աղմուկը, դասն ամեն պահի լքելու հնարավորությունը, հաճախ առաջացող տեխնիկական խնդիրները, որոնք պարտադրում էին ավելի զգաստ, զգոն, բարեհամբույր ու նաև լարված լինել։

Կրթական տեխնոլոգիաների ազգային կենտրոնի տվյալներով՝ հանրապետության 38 հազար ուսուցչից 32 հազարը ներգրավված են եղել հեռավար կրթության գործընթացում:

Համավարակի հետևանքով ստեղծված իրավիճակում ուսուցիչների ծանրաբեռնվածության, սթրեսային իրավիճակում աշխատելու խնդիրն առկա է ամբողջ աշխարհում։

Արտակարգ դրության պայմաններում Հայաստանի համար լուրջ մարտահրավեր էր ապահովել 1403 դպրոցներում սովորող 391 143 աշակերտների ուսումնական գործընթացը 38 167 ուսուցիչների և առկա տեխնիկական ռեսուրսների ներգրավմամբ:

Հեռավար կրթությունից դուրս մնացած երեխաներին տեխնիկական միջոցներ տրամադրեցին ինչպես պետական կառույցները, այդ թվում՝ նախարարությունը՝ Հայաստանում գործող բոլոր ՏՏ ընկերությունների համագործակցությամբ, Ազգային ժողովը, այնպես էլ միջազգային ու տեղական տարբեր կազմակերպություններ, նույնիսկ կուսակցություններ, այնուամենայնիվ խնդիրը, ըստ էության, վերջնական լուծում չի ստացել: Կրթական տեխնոլոգիաների ազգային կենտրոնը հեռավար կրթությունից դուրս մնացած աշակերտների համար օգոստոսի 3-20-ը կազմակերպել էր խորհրդատվություններ և դասեր։

Դեռևս հուլիսին ՄԱԿ-ի Մանկական հիմնադրամը կոչ էր արել վերաբացել դպրոցները՝ հիմնվելով մի շարք փաստարկների վրա, որոնց թվում հեռավար կրթության հասանելիության, արդյունավետության և որակի հետ ծագած հարցերն են, ուսուցիչների գերծանրաբեռնվածությունը և ծնողների աշխատանքի վերադառնալու անհրաժեշտությունը: Կազմակերպության գնահատմամբ՝ դպրոցները փակ պահելու հետ կապված ռիսկերը գերակշռում են համավարակով պայմանավորված առողջական ռիսկերին:

Պարետի որոշմամբ՝ ՏԻՄ համակարգը նույնպես ներառված է համավարակի դեմ պայքարում և որոշակի գործառույթներ է իրականացնում այդ ուղղությամբ:

Արտակարգ իրավիճակի կանոնների պահպանումը վերահսկելու, ախտահանման աշխատանքներ կազմակերպելու, բնակիչների շրջանում անվտանգության կանոնների մասին տեղեկություն տարածելու և բացատրական աշխատանք տանելու հարցերում նախաձեռնողական վարք և հնարամտություն են ցուցաբերում ՏԻՄ-երում ներգրավված կանայք:

Համավարակի դեմ պայքարում կիրառված մեկուսացման միջոցները զգալիորեն ավելացրեցին կանանց ընտանիքի անդամների խնամքի, տան մաքրության և ախտահանման ապահովման, սննդի պատրաստման և տնային տնտեսության վարման հետ կապված աշխատանքների ծավալը՝ փաստում են ՄԱԿ-Կանայք կառույցի կողմից այս տարվա ապրիլ-մայիս ժամանակահատվածում Եվրոպայի և Միջին Ասիայի 10 երկրներում, այդ թվում Վրաստանում, Ադրբեջանում, Թուրքիայում, Մոլդովայում, Ղազախստանում, իրականացված «Կանանց ու տղամարդկանց կյանքի և տնային տնտեսությունների վրա COVID-19-ի ազդեցության վերաբերյալ արագ գնահատման» արդյունքները:

Թեև Հայաստանը գնահատմանը մասնակցած երկրների շարքում ներառված չէր, սակայն Եվրոպայի և Ասիայի տարածաշրջանների 22 երկրների փորձը ցույց է տալիս, որ համավարակի հետևանքով կանանց ծանրաբեռնվածությունը տնային գործերով ավելի շատ է աճել, քան տղամարդկանցը: