ԿԱՆԱՅՔ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԽՈՐՀՐԴԱՐԱՆՈՒՄ
- ամրագրված են ՀՀ Սահմանադրության, ազգային օրենսդրության, ինչպես նաև ՀՀ գենդերային քաղաքականության իրականացման 2019-2023 թ.թ. ռազմավարության մեջ․
- ամփոփված են կանանց իրավունքների պաշտպանությանը վերաբերող
ՄԱԿ-ի հիմնարար փաստաթղթերում, այդ թվում՝ «Կանանց քաղաքական իրավունքների մասին» ՄԱԿ-ի կոնվենցիայում (1954), «Կանանց նկատմամբ խտրականության բոլոր ձևերի վերացման մասին» ՄԱԿ-ի կոնվենցիայում (1979), Պեկինի հռչակագրում և Գործողությունների ծրագրում (1995), «Կանայք, անվտանգություն, խաղաղություն» ՄԱԿ–ի ԱԽ թիվ 1325 բանաձևում (2000), Կայուն զարգացման նպատակներում (2015)․ - ներկայացված են եվրոպական կառույցների (Եվրամիություն, Եվրոպայի խուրհրդ, ԵԱՀԿ) մի շարք փաստաթղթերում․
- մաս են կազմում դրանց բոլորի շրջանակում Հայաստանի Հանրապետության ստանձնած միջազգային պարտավորությունների:
Կանանց մասնակցությունը 2021 թ․ հունիսի 20-ին տեղի ունեցած արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների ընթացքում կարգավորվել է ՀՀ ընտրական օրենսգրքի մի շարք հոդվածներով, որոնք երաշխիքներ են պարունակում ոչ միայն կուսակցությունների ընտրացուցակներում կանանց մասնակցության, այլ նաև ընտրված մարմիններում նրանց ներկայացվածության առումով։
«Կուսակցության, կուսակցությունների դաշինքի և դաշինքում ընդգրկված կուսակցություններից յուրաքանչյուրի ընտրական ցուցակի առաջին մասում առաջին համարից սկսած՝ ցանկացած ամբողջ թվով եռյակներում (1-3, 1-6, 1-9 և այդպես շարունակ` մինչև ցուցակի ավարտը) յուրաքանչյուր սեռի ներկայացուցիչների թիվը չպետք է գերազանցի 70 %-ը»:
ՀՀ ԸՕ, հոդված 83.4
ՀՀ ԸՕ, հոդված 100.2
«Եթե մանդատից հրաժարվելու արդյունքում տվյալ խմբակցության որևէ սեռի ներկայացուցիչների թիվը նվազում է, և արդյունքում ցածր է լինելու 25 %-ից, ապա մանդատը տրվում է այդ նվազ ներկայացված սեռի հաջորդ թեկնածուին»։
ՀՀ ԸՕ, հոդված 100.3
կանանց մասնակցությունը
- Ընտրություններին մասնակցած 25 քաղաքական ուժերն ընդհանուր առմամբ ներկայացրել են իրենց ցուցակներում 2613 թեկնածու, որոնցից 956-ը կամ 36․6 %-ը կանայք են, ինչն ավելի է, քան Ընտրական օրենսգրքում ամրագրված պահանջը: Դա նաև ավելի է, քան ներկայացրել էին քաղաքական ուժերը 2018 թ. ԱԺ արտահերթ ընտրություններին:
Աղբյուրը՝ WomenNet.am
- Քաղաքական ուժերի ընտրացուցակներում կանանց ընդգրկվածության ցուցանիշը տատանվում էր 31-44 %-ի սահմաններում: Խորհրդարանական ընտրությունների մասնակից քաղաքական ուժերից 20-ը իրենց ցուցակներում ներկայացրել էին 31-40 % կին թեկնածու, 6-ը՝ 40-44 %:
Կանանց ներկայացվածությունը քաղաքական ուժերի ընտրացուցակներում
Աղբյուրը՝ WomenNet.am
- 25 քաղաքական ուժերից միայն երկուսի ցուցակներն էին գլխավորում կանայք՝ «Միասնական հայրենիք» կուսակցության ընտրացուցակի առաջին համարը Լուսինե Ավագյանն էր և «5165 ազգային պահպանողական շարժում» կուսակցության առաջին հորիզոնականում Կարին Տոնոյանն էր:
- Ցուցակները կազմելիս քաղաքական ուժերի գերակշիռ մասն առաջնորդվել է օրենքի ստորին շեմի պահանջով՝ հատկացնելով առաջին կին թեկնածուներին երրորդ հորիզոնականը: Միայն երեք քաղաքական ուժերի ցուցակներում կանայք երկրորդ հորիզոնականում էին ներկայացված:
- 2021 թ. խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքում 8-րդ գումարման Ազգային ժողովում կանանց ներկայացվածությունը կազմել է 33.6 %: 2022 թ. նոյեմբերի 1-ի դրությամբ այդ թիվը կազմել է 35.5 %:
Կանանց թիվը 8-րդ գումարման ԱԺ-ում՝
ըստ քաղաքական ուժերի
Աղբյուրը՝ WomenNet.am
- Ովքե՞ր են ընտրական ցուցակների առաջին տասնյակում ներկայացված կին թեկնածուները
- Կանանց ներկայացվածությունը քաղաքական ուժերի ընտրական ցուցակներում միջինը 36․6% է
- Կանանց ներկայացվածությունը նորընտիր խորհրդարանում 33.6% է
- Ինչպե՞ս են կանայք ու տղամարդիկ մասնակցում ընտրական գործընթացներին․ ԿԸՀ հետազոտության տվյալներ
Քվոտան առավել արդյունավետ է աշխատել հենց 2021 թ. խորհրդարանական ընտրություններում, ինչը պայմանավորված է պարզ համամասնական ընտրակարգին անցնելու հանգամանքով, որը, ի տարբերություն տարածքային ցուցակների կիրառման պրակտիկայի, երաշխավորեց կանանց ներկայացվածությունը ընտրված մարմնում ոչ միայն սահմանված քվոտայի չափով, այլև ավելին:
Ըստ՝ ՀՀ Ազգային ժողովի տվյալների
«Քվոտայի շնորհիվ այս անգամ բարելավվել է իրավիճակը, որովհետև ցուցակներում ավելի շատ կանանց ներգրավեցին, բայց թե ի՞նչ բովանդակություն այդ կանայք բերեցին, արդյոք այդ կանայք ընդհանրապես կանանց իրավունքների կամ շահերի հետ առնչվող որևէ հարց բարձրացրեցի՞ն՝ այս հարցը մնում է անպատասխան»։
«Կանանց ընտրական վարքի առանձնահատկությունները 2021թ․ Ազգային ժողովի և ՏԻՄ ընտրություններում» հետազոտության
ֆոկուս խմբային քննարկումներից
Կանանց թիվը 8-րդ գումարման Ազգային ժողովի ղեկավար կազմում անհամաչափ ցածր է խորհրդարանի պատգամավորական կազմում կանանց ներկայացվածության համեմատ. ԱԺ խորհրդի կազմում կանայք ընդամենը 10.5 % են կազմում՝ գլխավորելով ԱԺ 12 մշտական հանձնաժողովներից միայն երկուսը:
- 2007 թ.-ից սկսած ԱԺ փոխխոսնակներից մեկը մշտապես կին է եղել, սակայն 8-րդ գումարման խորհրդարանում երեք փոխխոսնակների թվում կանայք չկան:
- Խոսնակի պաշտոնը նորանկախ Հայաստանի խորհրդարանում երբևիցե կին չի զբաղեցրել:
Կանանց ներկայացվածության շարժընթացը Ազգային ժողովի ղեկավար կազմում 2012-2021 թթ.
Աղբյուրը՝ WomenNet.am
Ազգային ժողովի պատգամավորական և ղեկավար կազմում կանանց ներկայացվածության շարժընթացի համեմատությունը ցույց է տալիս, որ քվոտայի կիրառման արդյունքում կանանց ներկայացվածության կտրուկ աճն Ազգային ժողովում չի հանգեցրել քաղաքական որոշումների վրա նրանց իրական ազդեցության մեծացմանը՝ խորհրդարանի ղեկավար կազմում նրանց անհամեմատ ցածր ներգրավման պատճառով:
- Աշխարհի խորհրդարաններում կանանց ներկայացվածությունը միջինը 26.4 % է կազմում, եվրոպական երկրների խորհրդարաններում՝ միջինը 29.6 %։
- Կանայք խորհրդարանների խոսնակների 22 %-ն են կազմում:
- Հայաստանում կանանց քաղաքական մասնակցության խթանում. քաղաքականության համառոտագիր
- Աշխարհի խորհրդարաններում կանանց ներկայացվածության աճին մեծապես նպաստել է քվոտավորումը. զեկույց
- Նորընտիր ԱԺ խորհրդի կազմում ընդամենը երկու կին ընդգրկվեց
- Աշխարհի խորհրդարաններում մինչև 30 տարեկան պատգամավորները 2.5% են կազմում, իսկ Հայաստանի խորհրդարանում մինչև 30 տարեկան պատգամավորները 13.1% են:
- Աշխարհի խորհրդարաններում մինչև 45 տարեկան պատգամավորները 29.2 % են կազմում: Հայաստանի խորհրդարանում մինչև 45 տարեկան պատգամավորները 70.09 % են:
«Հասարակության մեջ, կարծես թե, ավելի շատ տեղ է տրվում երիտասարդությանը։ Չեմ ուզում ասել՝ դա լավ է, թե վատ, միգուցե երիտասարդների մոտ փորձի պակասը շատ է, բայց, ամեն դեպքում, որ երիտասարդներին տեղ է տրվում, դրանում ոչ մի խոսք...»:
«Եթե ժամանակին մարզերում կինը քաղաքական ասպարեզում չէր ընկալվում լիդերի դերում, հիմա, կարծես թե, կարծրատիպեր այլևս չկան։ Նոր սերունդը ավելի համարձակ է, մենք երևի մի քիչ ուրիշ կերպ ենք մտածում, անընդհատ զիջում ենք տղամարդկանց»:
«Կանանց ընտրական վարքի առանձնահատկությունները 2021թ․ Ազգային ժողովի և ՏԻՄ ընտրություններում» հետազոտության
ֆոկուս խմբային քննարկումներից
- Կանանց քաղաքական ներկայացվածությունը
Կանայք գործադիր և դատական իշխանությունում
