Հայաստանում ՄԱԿ-ի Զարգացման ծրագրի, ՄԱԿ-ի Բնակչության հիմնադրամի և ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ի իրականացրած «COVID-19-ի համավարակի ժամանակ պետության արձագանքն ընտանեկան բռնությանը» արագ գնահատումը բացահայտեց մի շարք խնդիրներ՝ կապված արտակարգ դրության իրավական ռեժիմի ընթացքում ընտանեկան բռնությանը պետական և հասարակական կառույցների արձագանքի և այդ կառույցների կարիքների հետ:

Ուսումնասիրությունն իրականացվել է 2020 թվականի ապրիլի 15-ից մինչև մայիսի 15-ն ընկած ժամանակահատվածը:

Բացահայտված խնդիրների շարքում են՝

• ոստիկանության տվյալներով` արտակարգ դրության օրերին ընտանեկան բռնության դեպքերի թիվը չի աճել, մինչդեռ հասարակական կազմակերպություններն ահազանգում են առաջնային դեպքերի շուրջ 30-50% աճի մասին.
• ՀԿ-ներն ահազանգում են, որ արտակարգ դրության իրավական ռեժիմն ապահովող հերթապահ ոստիկանները տեղեկացված չեն ընտանեկան բռնության ենթարկված անձանց աջակցություն տրամադրող կառույցների կոնտակտային տվյալների մասին.
• արտակարգ դրության շրջանում քաղաքականություն մշակողները չունեն մշակած հատուկ ծրագրեր կամ ընթացակարգեր ընտանեկան բռնության ենթարկված անձանց համար: Լրացուցիչ ֆինանսական միջոցներ ևս առանձնացված չեն.
• պետական որևէ քաղաքականություն/ծրագիր, շարունակական իրազեկման արշավ կամ կանխարգելիչ միջոցառում դեռևս չեն իրականացվում ընտանեկան բռնության դեպքերին պատշաճ արձագանք տրամադրելու համար արտակարգ դրության շրջանում: Միայն Մարդու իրավունքների պաշտպանի գրասենյակն է, որ այս օրերին իրականացրել է իրազեկման որոշակի միջոցառումներ.
• Հայաստանում գործող 2 ապաստարանները, որոնք ստանում են նաև պետական համաֆինանսավորում, շարունակում են գործառնել արտակարգ դրության պայմաններում՝ ընդունելով նոր կանանց և երեխաների: Մարտ ամսին ապաստարաններում ապաստանել են 9 կին և 18 երեխա, ապրիլին՝ 10 կին և 9 երեխա.
• ապաստարանները չունեն հատուկ պայմաններ և լրացուցիչ ռեսուրսներ նոր ապաստանվող կանանց և երեխաների 14-օրյա մեկուսացումն ապահովելու համար.
• համավարակի ընթացքում ՀԿ-ների թեժ գծերի մասին տեղեկատվությունը հիմնականում տարածվում է սոցիալական ցանցերի միջոցով.
• երեխաների և հաշմանդամություն ունեցող անձանց վերաբերյալ վիճակագրական տվյալների և իրավիճակի գնահատման բացակայությունը նպաստել է նրան, որ այս խմբերի նկատմամբ բռնության դրսևորումներն այս օրերին առավել լատենտային/քողարկված են:

Արագ գնահատման արդյունքում ներկայացվել են առաջարկություններ՝ միտված համավարակի շրջանում ընտանեկան բռնության ենթարկված անձանց պաշտպանությանը:
Առաջարկները հասցեագրված են Կառավարության պատասխանատու գերատեսչություններին, իրավապահ մարմիններին և դատական համակարգին, ծառայություններ մատուցող կառույցներին, ինչպես նաև պետական և հասարակական կառույցներին՝ իրազեկման և աջակցության այլընտրանքային միջոցների տրամադրման մասին:

ՀՀ գլխավոր դատախազությունը հանդես է եկել մի շարք առաջարկություններով, որոնք միտած են օրենսդրորեն բարելավել ընտանեկան բռնության դեմ քրեաիրավական պայքարի արդյունավետությունը:

ՄԱԿ-Կանայք կառույցը իր COVID-19-ը և բռնությունը կանանց և աղջիկների նկատմամբ. Անդրադարձ ստվերային համավարակին (2020) ամփոփագրում ներկայացնում է հանրային առողջության ճգնաժամի պայմաններում կանանց և աղջիկների նկատմամբ բռնության վերաբերյալ վերջին հետազոտությունների տվյալները, ինչպես նաև այս «ստվերային համավարակի» սոցիալական և տնտեսական հետևանքները, որոնք COVID-19-ի` առողջության վրա ունեցած անմիջական սպառնալիքից հետո դեռ երկար ժամանակ նկատելի կլինեն:

Երեխաների իրավունքների պաշտպանությամբ զբաղվող մի շարք միջազգային կազմակերպություններ հանդես են եկել հայտարարությամբ, որով մտահոգություն են հայտնել, որ COVID-19-ի համավարակի հետևանքով երեխաները կարող են հայտնվել են բռնության, այդ թվում՝ չարաշահումների, գենդերային բռնության և սեռական շահագործման ենթարկվելու ավելի մեծ վտանգի տակ։

«COVID-19-ի պատճառով համաշխարհային բնակչության մեկ երրորդը ինքնամեկուսացման մեջ է, և դպրոցների փակումը անդրադարձել է ավելի քան 1,5 միլիարդ երեխաների վրա: Տեղաշարժման սահմանափակումները, եկամտի կորուստը, ինքնամեկուսացումը և սթրեսի ու անհանգստության բարձր մակարդակը մեծացնում են երեխաների հանդեպ ֆիզիկական, հոգեբանական և սեռական բռնության հավանականությունը, մասնավորապես` այն երեխաների հանդեպ, ովքեր արդեն գտնվում են բռնության կամ ոչ բարենպաստ ընտանեկան միջավայրում: Եվ քանի որ համացանցը դարձել է բազմաթիվ երեխաների ուսման, աջակցության և խաղի հարթակ, մեծացել է նաև կիբեռբուլինգի, վտանգավոր առցանց վարքագծի և սեռական շահագործման ենթարկվելու վտանգը»։

Հայտարարությունը ստորագրել են ՅՈՒՆԻՍԵՖ-ը, ԱՀԿ-ն, ՄԱԿ-Կանայք և ՄԱԿ-ի թմրամիջոցների և հանցավորության դեմ պայքարի գրասենյակները, Աֆրիկայի երեխաների քաղաքականության ֆորումը, «Սեյվ դը չիլդրենը», ՍՕՍ մանկական գյուղերը, WePROTECT գլոբալ դաշինքը, «Վե՛րջ բռնությանը» գործընկերությունը, Եկեղեցիների համաշխարհային խորհուրդը, «Վորլդ Վիժնը» և այլ միջազգային կազմակերպություններ: